Σάββατο 20 Ιανουαρίου 2018

Η συμβολή των Ελλήνων δασκάλων στο Μακεδονικό Αγώνα

Ο Νικόλαος Μάνος και το σχολείο της Επανομής
της Ειρήνης Ρακιτζή
Καθοριστική σημασία στην εξέλιξη του Μακεδονικού Αγώνα, κατά την πενταετία, 1903 -1908, διαδραμάτισαν αφανείς πρωταγωνιστές, των οποίων το πεδίο δράσης εναλλασσόταν μεταξύ της αίθουσας διδασκαλίας και εκτός αυτής, στις τοπικές κοινωνίες. Πρόκειται για τους δασκάλους, οι οποίοι συνδύαζαν τον εκπαιδευτικό τους ρόλο μ’ εκείνον του πράκτορα, του καθοδηγητή, του οργανωτή, του μεταφορέα οπλισμού και του συνδέσμου.
Το έργο τους αποτελεί μια άγνωστη πτυχή της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου, ωστόσο εξίσου καθοριστικής σημασίας με τις πράξεις ανδρείας και τη δράση των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων, αφού ο Μακεδονικός Αγώνας, εκτός από τις συγκρούσεις Ελλήνων και Βουλγάρων ανταρτών σε γεωπολιτικό επίπεδο, ήταν αγώνας που δόθηκε για την επικράτηση και εδραίωση της εθνικής συνείδησης.
Τα προβλήματα που καλούνταν να αντιμετωπίσουν ήταν πολλαπλά, καθώς στην υπό οθωμανική διοίκηση Μακεδονία, μεγάλο τμήμα του πληθυσμού είχε αλλοφωνήσει. Ο έλεγχος των εκκλησιών και των σχολείων ήταν απαραίτητος για τη συνοχή και προϋπόθεση για την εξασθένιση της βουλγαρικής επιρροής.
Σύμφωνα με τον επιστημονικό συνεργάτη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Κωνσταντίνο Παπανικολάου, ο εντοπισμός όλων εκείνων των εκπαιδευτικών που συνδύαζαν τη διδασκαλία με την ενεργή συμμετοχή στο Μακεδονικό Αγώνα, ιδιαίτερα για την περιοχή της Θεσσαλονίκης, αποτελεί δύσκολο εγχείρημα, καθώς μοναδική πηγή αποτελούσαν τα απομνημονεύματα των οπλαρχηγών του Αγώνα, σποραδικές μαρτυρίες και προξενικές εκθέσεις.
Αδημοσίευτο, πρωτογενές υλικό που εξασφάλισε η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών από αρχεία της Διεύθυνσης Εφέδρων Πολεμιστών Αγωνιστών Θυμάτων και Αναπήρων (ΔΕΠΑΘΑ) του υπουργείου Εθνικής Αμυνας και επεξεργάστηκε, για ερευνητικούς σκοπούς, ο κ. Παπανικολάου, φωτίζει και αποκαλύπτει τη δράση 4.668 αναγνωρισμένων αγωνιστών του Μακεδονικού Αγώνα, εκ των οποίων και πολλών Μακεδονομάχων εκπαιδευτικών στο νομό Θεσσαλονίκης.
Καλύπτει, επίσης, ένα σημαντικό κενό της έρευνας που μέχρι σήμερα επικεντρώνονταν στην συμβολή των απεσταλμένων αντάρτικων σωμάτων από την ελεύθερη τότε Ελλάδα, αφήνοντας στο περιθώριο τη συνεισφορά του γηγενούς μακεδονικού στοιχείου.
Και γυναίκες εκπαιδευτικοί Μακεδονομάχοι
«Είναι χαρακτηριστικό ότι, στον αγώνα των δασκάλων Μακεδονομάχων, έδρασαν με σημαντική προσφορά και γυναίκες εκπαιδευτικοί, ενώ ο καθένας λάμβανε κάποιο βαθμό, ανάλογα με την κατηγορία των καθηκόντων του στον Αγώνα. Όπως φαίνεται, υπήρχαν δύο κατηγορίες εκπαιδευτικών λειτουργών: αυτών που κατάγονταν από την Θεσσαλονίκη, αλλά δίδαξαν κυρίως εκτός νομού, και αυτών από άλλους νομούς της Μακεδονίας που δίδαξαν σε εκπαιδευτήρια της πόλης», αναφέρει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο κ.Παπανικολάου.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκει ο Αθανάσιος Δάκος από τον Βερτίσκο. Αρχικά, διετέλεσε δάσκαλος στα σλαβόφωνα χωριά της Γευγελής και της Γουμένισσας ενώ αργότερα χειροτονήθηκε ιερέας και εργάστηκε ως Πράκτορας Γ΄ τάξης, στην περιοχή του Κιλκίς. Το βαθμό αυτό λάμβαναν όσοι εργάζονταν ως συλλέκτες πληροφοριών, μεταφορείς οπλισμού και όσοι προσέφεραν κάθε είδους υπηρεσίες στους Έλληνες μαχητές.
Με τον ίδιο βαθμό αναγνωρίστηκε για την εθνική του δράση και ο δάσκαλος Δημήτριος Δημητριάδης, γνωστός με το ψευδώνυμο «Ερμής». Πράκτορας Β΄ τάξης υπήρξε ο Δημήτριος Χουζούρης, για τον οποίο, ο αρχηγός Δ. Κάκκαβος αναφέρει στο πιστοποιητικό του, ως μέλος της Εθνικής Επιτροπής της πόλης: «Βεβαιώ ο υποφαινόμενος ότι ο Δημήτριος Χουζούρης κατά τον Μακεδονικό Αγώνα προσέφερε πολλάς εθνικάς υπηρεσίας ιδία λόγω της ιδιότητος του ως δασκάλου. Υπηρέτησεν εις διάφορα ξενόφωνα χωρία όπου εχρησίμευσεν ως πολύτιμος πράκτωρ προς παροχήν πληροφοριών των εν χωρίοις εκείνοις δρώντων ανταρτικών σωμάτων ου ένεκεν υπέπεσεν εις την δυσμένειαν των τουρκικών αρχών και παρ’ ολίγον να φυλακισθεί δι’ εθνικούς λόγους…».
Αξιόλογος είναι και ο αριθμός των διδασκαλισσών από τη Θεσσαλονίκη που συμμετείχαν στον αγώνα για τη Μακεδονία. Η πλέον διάσημη είναι η γνωστή στους περισσότερους Αγγελική Μεταλλινού -Τσιώμου. Αφού υπηρέτησε στα Γιαννιτσά, διορίστηκε δασκάλα στο Μεσημέρι της Έδεσσας, όπου συνεργάστηκε με τον καπετάν Ακρίτα και τον Μητροπολίτη Στέφανο. Ήταν επικηρυγμένη από το βουλγαρικό Κομιτάτο και κινδύνευσε πολλές φορές να χάσει τη ζωή της. Για το λόγο αυτό, έφερε μαζί της πάντα περίστροφο, το οποίο της είχε προμηθεύσει ο Αντ. Εξαδάκτυλος.
Όπως προκύπτει από το αρχείο της ΔΕΠΑΘΑ, είχε βρεθεί αντιμέτωπη με τους κομιτατζήδες Λούκα και Καρατάσο. Αναφέρεται ακόμη ότι τις Κυριακές μάθαινε στα μεγαλύτερα κορίτσια τραγούδια της Ελληνικής Επανάστασης. Για την προσφορά της παρασημοφορήθηκε από το ελληνικό κράτος. Πράκτορας Β΄ τάξης αναγνωρίστηκε η, επίσης καταγόμενη από τη Θεσσαλονίκη, Στέλλα Αναστασιάδου, η οποία διηύθυνε παρθεναγωγεία στις ευαίσθητες περιοχές των Γιαννιτσών και της Στρώμνιτσας. Το εκπαιδευτικό της έργο το συνέχισε στο Κάιρο, όπου δίδαξε σε διάφορα σχολεία της εκεί ομογένειας.
Ως νηπιαγωγός και αργότερα ως διευθύντρια παρθεναγωγείου εργάστηκε η Πράκτορας Γ΄ τάξης, Ελισάβετ Ιατρίδου. Σε σχολεία της Γευγελής και του Στογιάκοβου δίδαξε η Ελένη Ζωγραφοπούλου-Λασκαρίδου, η οποία, για τη εθνική της δράση, αναγνωρίστηκε ως Πράκτορας Β΄ τάξης.
Στο Στογιάκοβο εργάστηκε και η Αλεξάνδρα Μαρκοπούλου, με σημαντικότατο έργο ως πληροφοριοδότης και αγγελιοφόρος των ανταρτικών ομάδων, ενώ πράκτορας Α΄ τάξης ήταν η Αμαλία Οικονόμου, διευθύντρια της Σχολής Χειροτεχνημάτων «Άγιος Παύλος», στη Θεσσαλονίκη και η διευθύντρια του Παρθεναγωγείου Έδεσσας, Ευφημία Πιάτσα-Κυριακοπούλου, με σημαντικό οργανωτικό έργο.
Η δράση της τελευταίας δεν περιορίστηκε στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας από τα έδρανα. Συνεισέφερε στα ελληνικά σώματα, περιθάλποντας μαχητές, μεταφέροντας οπλισμό και προπαγανδιστικό υλικό, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που, με τη χρήση πλαστών βουλγαρικών σφραγίδων, παραπλάνησε «εξαρχικούς» (Βούλγαρους).
Παρόμοιο ήταν το έργο και άλλων εκπαιδευτικών λειτουργών όπως η δασκάλα στη Φλώρινα και Πράκτορας Β΄ τάξης, Σοφία Τσιγγινάρη, η Αικατερίνη Γριζοπούλου και η Μελπομένη Φραντζελά.
 
Λάμπρος Κορομηλάς
Μακεδόνες δάσκαλοι στη Θεσσαλονίκη
Η Θεσσαλονίκη αποτέλεσε πεδίο δράσης και για γηγενείς Μακεδόνες δασκάλους, οι οποίοι συντονίζονταν από τον Έλληνα πρόξενο, Λάμπρο Κορομηλά, καθώς και από τον επικεφαλής της εθνικής προσπάθειας και αρχηγό της «Οργάνωσης Θεσσαλονίκης», Αθανάσιο Σουλιώτη – Νικολαΐδη.
Μεταξύ των συνεργατών του ήταν ο Γυμνασιάρχης, κατά τα έτη 1903-1905, Δημήτριος Σάρρος, ο επιθεωρητής, Ευθύμης Μπουντώνας, ο επιθεωρητής και ιδρυτής των ελληνογαλλικών εκπαιδευτηρίων «Σχολή Κωνσταντινίδη», ο επιθεωρητής, Γεώργιος Χατζηκυριακού, ο ιδρυτής του Μαρασλείου Λυκείου Θεσσαλονίκης, Στέφανος Νούκας, ο διευθυντής Διδασκαλείου, Χαρίλαος Χάρακας, και ο Άγγελος Παπαζαχαρίου, καθηγητής Γυμνασίου της πόλης.
Ιδιαίτερα σημαντική μορφή υπήρξε η καταγόμενη από την Έδεσσα Λίλη Βλάχου. Σπούδασε στο Αρσάκειο Αθηνών και το 1906 ανέλαβε τη διεύθυνση του Παρθεναγωγείου της γενέτειρας της. Εκεί, μύησε πολλές από τις μαθήτριες στον Αγώνα, χρησιμοποιώντας πολλές από αυτές ως συνδέσμους του ελληνικού Κομιτάτου.
Αργότερα, ύστερα από παρέμβαση του Προξενείου, μετατέθηκε στο Διδασκαλείο και νηπιαγωγείο της Θεσσαλονίκης, απ’ όπου, με τον ίδιο ζήλο, συνέχισε το έργο της, αναλαμβάνοντας ριψοκίνδυνες αποστολές. Η ενόχληση που προκάλεσε στους «εξαρχικούς» οδήγησε στην εκτέλεσή της, εντός του Διδασκαλείου.
Από οικογένεια μακεδονομάχων καταγόταν ο δάσκαλος, Γρηγόριος Παπαζαφειρίου, ο οποίος γεννήθηκε στην Ειδομένη του Κιλκίς και έδρασε ως Πράκτορας Γ΄ τάξης. Στη διάρκεια της φοιτήσεώς του στο «Ελληνικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης» ήρθε σ’ επαφή με Έλληνες αξιωματικούς, που υπηρετούσαν στο Ελληνικό Προξενείο ως διπλωματικοί υπάλληλοι, καθώς και με τον Χαράλαμπο Καραμανώλη, Πράκτορα Α΄ τάξης, τον μετέπειτα ισόβιο Πρόεδρο του Πανελληνίου Συλλόγου Μακεδονομάχων «Παύλος Μελάς».
Μετά την αποφοίτησή του, το 1906, με υπόδειξη του Ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης, διορίστηκε διδάσκαλος στα χωριά, Συκιά, Όσσα, Βογδάντσα Μελισσοχώρι, Λητή, Αξιούπολη, Ειδομένη και στην Πυλαία, στα οποία μύησε τους κατοίκους τους στο Μακεδονικό Αγώνα.
Στη γενέτειρά του, συνεργάστηκε με το Ελληνικό Προξενείο Μοναστηρίου, ενώ το σπίτι του αποτελούσε τόπο μυστικών συναντήσεων πρακτόρων και οπλαρχηγών, μεταξύ των οποίων και ο Εμμανουήλ Κατσίγαρης. Σε μυστική κρύπτη φυλασσόταν ο οπλισμός και τα πολεμοφόδιά του Αγώνα.
 
Ο Νικόλαος Μάνος και η Επανομή
Μία ακόμη οικογένεια με προσφορά στον Αγώνα και στα εκπαιδευτικά δρώμενα της Θεσσαλονίκης ήταν η οικογένεια Μάνου, από την Κοζάνη.
Νικόλαος Μάνος
Ο Αθανάσιος Μάνος καταγόταν από την πόλη της Κοζάνης και έδρασε ως Πράκτορας Α’ τάξης. Εγκαταστάθηκε στην Θεσσαλονίκη διατελώντας από το 1898 έως το 1907 διευθυντής στην Αστική Σχολή Βαρδαρίου, ενώ από το 1907 έως το 1910 διευθυντής της Ιωαννιδείου Σχολής. Συμμετείχε στο Μακεδονικό Αγώνα και στο διάστημα αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης υπηρέτησε εθελοντικά ως οδηγός των περιπολιών της κρητικής χωροφυλάκης στην πόλη. Διετέλεσε μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης και στέλεχος της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Ανδρών. Ακόμη, υπήρξε οργανωτής του μουσικού τμήματος του Ομίλου Φιλομούσων Θεσσαλονίκης.
Ο δάσκαλος Βασίλειος Μάνος έδρασε ως Πράκτορας Γ’ τάξης. Δίδαξε στο Παρθεναγωγείο Νούκα, στην Κεντρική Αστική Σχολή και από το 1913 στο Μαράσλειο Λύκειο. Διετέλεσε μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης και ιδρυτικό στέλεχος του Ομίλου Φιλομούσων Θεσσαλονίκης μαζί με τους αδελφούς του Αθανάσιο και Νικόλαο.
Τέλος, ο Νικόλαος Μάνος έδρασε ως Πράκτορας Β’ τάξης. Εγκαταστάθηκε, όπως και οι αδελφοί του, στη Θεσσαλονίκη, όπου εργάσθηκε ως δάσκαλος, στο Χορτιάτη και την Επανομή. Παρακολουθούσε και ανέφερε τις κινήσεις των Βουλγάρων στο διοικητή των ελληνικών δυνάμεων στα Γιαννιτσά, συνταγματάρχη Ρακτιβάν. Ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία ως εκδότης της εφημερίδας «Εθνική», που διανέμονταν δωρεάν και ανέπτυξε σημαντική εμπορική και φιλανθρωπική δραστηριότητα. Τιμήθηκε από τη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση με τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Γιουγκοσλαβικού Τάγματος του Αγίου Σάββα, αναγορεύθηκε επίτιμος πρόεδρος της Ένωσης Παλαιών Πολεμιστών Μακεδονίας και επίτιμος πρόεδρος του Συλλόγου Μακεδονομάχων «Παύλος Μελάς». Διετέλεσε τέλος, δύο φορές Δήμαρχος της πόλης της Θεσσαλονίκης (1929-1931, 1934-1937).
Πολλοί ακόμη εκπαιδευτικοί θα μπορούσαν να αναφερθούν, όπως ο Γεώργιος Τριανταφυλλίδης από τις Σέρρες, ο Αθανάσιος Πάσχος από την Ξυλόπολη, η Πολυξένη Ζωγράφου από τη Στρώμνιτσα, που δίδαξε στο Δρυμό, το Σωχό και τη Λητή, ο Δημήτριος Παπαστεφάνου σύνδεσμος από το Σκρα, ο φονευθείς από τους Κομιτατζήδες Χαράλαμπος Γκαρέζιος από τη Γευγελή, ο δάσκαλος στο Λαγκαδά Στυλιανός Γουνιώτης, ο Νικόλαος Κώττας από τα Πετροκέρασα της Χαλκιδικής, ο Άγγελος Παπαζαχαρίου από τον Σωχό, ο Αθανάσιος Ιατρού από τον Πολύγυρο και η διευθύντρια Παρθεναγωγείου Αγλαϊα Σχοινά.
 
Ευεργέτες των σχολείων της Θεσσαλονίκης
Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, τα σχολεία της ελληνικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, μέσα στις δυσκολίες και οικονομικές δυσχέρειες που αντιμετωπίζουν για την λειτουργία τους, δέχονται τις δωρεές εξεχόντων και μη Ελλήνων, τόσο με μεγάλα κληροδοτήματα όσο και με μικρότερες προσφορές.
Σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό, Δημήτρη Πολίτη, από τα αρχεία «Λογοδοσίες εφορείας ελληνικών εκπαιδευτηρίων» και «Πρακτικά Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου» για την περίοδο από το 1870 έως το 1910, υπάρχουν αναφορές για πέντε μεγάλα κληροδοτήματα, που πρόσφεραν σχεδόν κάθε χρόνο, ευυπόληπτοι Ελληνες, κυρίως του εξωτερικού.
Συγκεκριμένα, πρόκειται για το κληροδότημα Μόσχας – από Θεσσαλονικείς που κατοικούσαν στη Μόσχα – το οποίο πρόσφερε μεγάλα για την εποχή χρηματικά ποσά, όπως για παράδειγμα το 1886, περίπου 22.000 γρόσια ή το 1890, 7.000 οθωμανικές λίρες. Παρόμοια ήταν και η προσφορά του Δημήτριου Ρογκότη (στην οποία συνεισέφεραν αργότερα και άλλοι, όπως οι Τοσίτσας και Ιακώβου), με 10.000 γρόσια.
Υπήρχαν, εξάλλου τα κληροδοτήματα των Θεόδωρου Δούμπα, Ελισάβετ Καστριτσίου και Ιωάννη Παπάφη, ο οποίος εκτός από δωρεές σε ακίνητη περιουσία (Παπάφειο ορφανοτροφείο) προσέφερε και οικονομικές ενισχύσεις, ύψους περίπου 6.000 φράγκων.
Μικρότερες δωρεές, που αφορούσαν χρηματικά ποσά, ακίνητα, όργανα διδασκαλίας, βιβλία κ.α., προέρχονταν και από άλλους ευεργέτες, όπως οι Γιώργος Ζαρίφης και Χρηστάκης Ζωγράφος από την Κωνσταντινούπολη, οι οικογένειες Δούμπα και Οικονόμου, ο Δημήτρης Βικέλλας και ο Γρηγόρης Μαρασλής.
Στην ενίσχυση της εκπαίδευσης στη Θεσσαλονίκη, συμμετέχουν, εξάλλου, με προσφορές τους σύλλογοι και σωματεία, όπως ο Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινούπολης, ο Σύλλογος προς Διάδοση των Ελληνικών Γραμμάτων, ο Σύλλογος «Ομηρος» της Σμύρνης, και «Βύρωνας» της Αθήνας. Δωρεές προέρχονταν και από μη ελληνικές οικογένειες, όπως της εβραϊκής οικογένειας Αλλατίνη, που το 1886 είχε προσφέρει 1.000 φράγκα.

«Υπάρχει μεγάλη γεωγραφική διασπορά των δωρεών. Ευεργεσίες προέρχονταν από την Αλεξάνδρεια, Τεργέστη, Βιέννη, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Λίβερπουλ, Λονδίνο, Μάντσεστερ, Παρίσι κ.α.» δήλωσε ο κ.Πολίτης.
farosthermaikou.blogspot.gr

Παρασκευή 19 Ιανουαρίου 2018

Ηθική νοημοσύνη, το επίκτητο χάρισμα

Τι είναι ηθική νοημοσύνη; Είναι απαραίτητη στη σημερινή εποχή; Τι κοινωνία δημιουργεί;
Είναι η αρετή που μας μαθαίνει να κάνουμε όλα αυτά που οφείλουμε και όχι αυτά που μας αρέσει να κάνουμε.Ηθική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να ξεχωρίζεις το καλό απ’ το κακό, αλλά και να σέβεσαι τις αξίες των άλλων. Με άλλα λόγια, το καλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνουμε σ ένα παιδί.Υπάρχουν πολλοί και διάφοροι τύποι νοημοσύνης. Κάποιοι άνθρωποι έχουν το χάρισμα της μαθηματικής και φιλοσοφικής σκέψης, όπως ο Άλμπερτ Αϊνστάιν ή ο Μπιλ Γκέιτζ. Κάποιοι άλλοι είναι συναισθηματικά προικισμένοι, για παράδειγμα οι μεγάλοι συγγραφείς, όπως ο Τζον Στάινμπεκ και η Άιρις Μέρντοχ, άνθρωποι δηλαδή που μπορούν να αποτυπώσουν ή να μεταφέρουν το συναίσθημά τους στο ευρύ κοινό.
 Επίσης, υπάρχει η πρακτική νοημοσύνη. Είναι οι άνθρωποι που δίνουν λύσεις σε προβλήματα, μπορούν να φτιάξουν ένα αυτοκίνητο, να δώσουν λύση όταν πλημμυρίσει το υπόγειο ή να λύσουν εύκολα μια εξίσωση. Επιπλέον, υπάρχει και η αισθητική νοημοσύνη, αυτή που διαθέτουν οι καλλιτέχνες, οι ζωγράφοι και οι μουσικοί. Κάποιες φορές, ιδιαίτερα στους μουσικούς και στους συνθέτες, η ευφυΐα αυτή συνδυάζεται με μαθηματική ευφυΐα.
 Τέλος, υπάρχει κι ένα άλλο είδος ευφυΐας, ίσως το λιγότερο γνωστό, η λεγόμενη ηθική νοημοσύνη. Πρόκειται για το είδος εκείνο της εξυπνάδας που συνδυάζει τη δύναμη του χαρακτήρα με την ορθή κρίση, δύο προσόντα που συνήθως απαξιώνουμε γιατί δεν τα θεωρούμε και τόσο σημαντικά. Είναι η αρετή που μας μαθαίνει να κάνουμε όλα αυτά που οφείλουμε και όχι αυτά που μας αρέσει να κάνουμε.
 Τι είναι η ηθική νοημοσύνη;
Ο καθηγητής του Χάρβαρντ Robert Coles στο βιβλίο του The Moral Intelligence Of Children (Η ηθική νοημοσύνη των παιδιών) διατυπώνει την άποψη ότι τα παιδιά χρειάζονται κάτι περισσότερο από επιτυχία στις σπουδές τους και από την ικανότητα να τα πηγαίνουν καλά με τους άλλους για μια ικανοποιητική ζωή.
 Χρειάζονται συνείδηση, δηλαδή την ικανότητα να ερμηνεύουν αυτά που νιώθουν και να είναι σίγουρα γι’ αυτά που ξέρουν. Τα παιδιά με αναπτυγμένη την ηθική νοημοσύνη βιώνουν συναισθηματική ασφάλεια επειδή εμπιστεύονται την εσωτερική αίσθηση που διαθέτουν για να διακρίνουν το σωστό απ’ το λάθος, το καλό απ’ το κακό. Αυτό είναι που τα βοηθάει να αισθάνονται ισχυρούς δεσμούς με τους άλλους ανθρώπους, όπως με την οικογένεια, τους φίλους ή τους συμμαθητές τους.
Οι επτά βασικές αρετές της ηθικής νοημοσύνης

Ενσυναίσθηση:
Είναι η ικανότητα να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.
Για να την αποκτήσει το παιδί θα πρέπει να το βοηθήσουμε να καλλιεργήσει την ευαισθησία του, να εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του, αλλά και να του δείξουμε τον τρόπο να αναγνωρίζει τα συναισθήματα των άλλων.
 Συνείδηση:
Είναι η ικανότητα να αναγνωρίζεις το σωστό και να μπορείς να το κάνεις.
Πρέπει να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για ηθική ανάπτυξη στην οικογένεια, να διδάξουμε στο παιδί να ξεχωρίζει το καλό απ’ το κακό και να ενισχύσουμε την ηθική του ανάπτυξη (να βοηθάει, για παράδειγμα, όσους έχουν ανάγκη).
 Αυτοέλεγχος:
Είναι η ικανότητα να ελέγχουμε τις σκέψεις και τις πράξεις μας και να λειτουργούμε με τον τρόπο που έχουμε μάθει πως είναι ο σωστός.
Καλό είναι να διδάξουμε ως προτεραιότητα την αρετή της αυτοπειθαρχίας. Επίσης, να μάθουμε στο παιδί να θέτει στόχους και να βάζει τα δυνατά του για να τους πραγματοποιήσει.
Σεβασμός:
Για να βοηθήσουμε το παιδί θα πρέπει να του διδάξουμε το σεβασμό αφού πρώτα το… σεβαστούμε. Πρέπει επίσης να του μάθουμε την αρετή της ευγένειας δίνοντας έμφαση στους καλούς τρόπους. Είναι ένα εφόδιο που θα έχει για όλη του τη ζωή.

Καλοσύνη:
Το να νοιάζεσαι για την ευημερία και τα αισθήματα των άλλων.
Διδάσκοντας στα παιδιά την αξία της καλοσύνης, αλλά και μαθαίνοντάς τα να επαναστατούν στη φτώχεια και στη μιζέρια τα εισάγουμε στη δύσκολη αξία της καλοσύνης.

Ανεκτικότητα:
Το να σέβεσαι τις αξίες και τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων ακόμη κι αν διαφωνείς με τα πιστεύω τους.
Από πολύ νωρίς τα μικρά παιδιά πρέπει να μάθουν και να τους γίνει συνείδηση πως όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, ανεξαρτήτως χρώματος, καταγωγής, θρησκείας ή εμφάνισης.

Δικαιοσύνη:
Το να διαλέγεις την ανοιχτόμυαλη συμπεριφορά και να συμπεριφέρεσαι δίκαια στους άλλους.


Πώς θα χτίσετε την ηθική νοημοσύνη του παιδιού
Μια άλλη επίσης ενδιαφέρουσα άποψη για την ηθική νοημοσύνη είναι αυτή της αμερικανίδας ψυχολόγου και ειδικής σε θέματα ανατροφής Mimi Doe. «Η διανοητική και η συναισθηματική αντίληψη είναι σημαντικές», λέει η ψυχολόγος «στην ερώτηση όμως για το τι μετράει περισσότερο, το μυαλό ή η καρδιά, συνήθως ξεχνάμε την ψυχή.

Και αυτή είναι που έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός παιδιού». Μέσω της ιστοσελίδας της για την πνευματική ανατροφή των παιδιών, η Ντο παρέχει συμβουλές και υποστήριξη στους γονείς που θέλουν να αναθρέψουν ηθικά τα παιδιά τους.

Να σκέφτεστε θετικά
Τα παιδιά ανταποκρίνονται πάντα στις υψηλές ή χαμηλές προσδοκίες των γονιών τους, γι’ αυτό τοποθετήστε τον πήχη ψηλά. Να εμπιστεύεστε τις επιλογές του παιδιού σας. Προτιμήστε να πιστεύετε ότι θα κάνει το σωστό και όχι το λάθος. Και περιμένετε από αυτό να δείχνει σεβασμό σε σας, στους άλλους και στον εαυτό του. Πάνω απ’ όλα, όμως, να πιστεύετε ότι θα έχει μια ευτυχισμένη ζωή.

Αποφεύγετε να διαβάζετε δυσάρεστες έρευνες και να φοβάστε διαρκώς για το μέλλον του. Στην εποχή του υλισμού και της «τοξικής παιδικής ηλικίας» είναι εύκολο να μας κατακλύσει ο φόβος ότι οι ζωές των παιδιών μας πήγαν στραβά με κάποιον τρόπο. Κι όμως, η παιδική ηλικία μπορεί να είναι ακόμα μια περίοδος διασκέδασης και αθωότητας και να έχει πολλά ηλιόλουστα απογεύματα με παιχνίδια στην πλατεία.

Μάθετε να ζείτε τη στιγμή
«Τα παιδιά το καταλαβαίνουν όταν δεν είστε πραγματικά συγκεντρωμένοι σε αυτά», μας λέει η Ντο. Η αφηρημάδα και η συνεχής έγνοια για άλλα πράγματα εκλαμβάνεται από εκείνα ως αδιαφορία. Όπως χαρακτηριστικά είπε ένα τετράχρονο παιδί: «Μαμά, μπορείς να με ακούσεις με το μπροστινό μέρος του προσώπου σου;» Το πιο σημαντικό πράγμα λοιπόν που μπορείτε να διαθέσετε στο παιδί σας είναι ο χρόνος σας.

Και αν αφιερώσετε χρόνο, θα μπορέσετε να χαλαρώσετε και να απολαύσετε τη στιγμή. Πολύ συχνά, πολύτιμες στιγμές μάς προσπερνούν γιατί είμαστε πολύ απασχολημένοι για να τις διακρίνουμε ή ανησυχούμε για κάτι που έχει ήδη περάσει ή μας απασχολεί κάτι άλλο που μπορεί να συμβεί ή και να μη συμβεί. Αντ’ αυτού, δοκιμάστε να αφιερώσετε όλη σας την προσοχή στο παρόν.

Κατεβάστε ταχύτητα
Αυτό είναι πολύ σημαντικό αν θέλετε να απολαύσετε τις ώρες που περνάτε με τα παιδιά σας. Αναπτύξτε δομές και υιοθετήστε συνήθειες στη ζωή σας που να δίνουν και σε σας και σε εκείνα χώρο να αναπνεύσετε.

Για παράδειγμα, ξεκινήστε δέκα λεπτά νωρίτερα για το ραντεβού με το γιατρό, για να μπορέσετε να περπατήσετε με το παιδί στο πάρκο που βρίσκεται στο δρόμο για το ιατρείο και να σταματήσετε για να μυρίσετε τα λουλούδια. Αυτά τα μικρά πράγματα είναι που βοηθούν τα παιδιά να καλλιεργήσουν τον ψυχισμό τους και τα κάνει να αισθάνονται ότι ζουν σε έναν θαυμαστό κόσμο.

Να επιβραβεύετε και τη συλλογική προσπάθεια
Παρακολουθείτε το παιδί σας που παίζει ποδόσφαιρο. Στο τέλος του αγώνα τρέχει προς το μέρος σας ζητώντας την επιβράβευση. Εσείς του λέτε: (α) «Ουάου! Ήσουν με διαφορά ο καλύτερος παίκτης στο γήπεδο. Είσαι πραγματικά εκπληκτικός» ή (β) «Τι καταπληκτική ομάδα που έχετε, όλοι σας δουλέψατε έξοχα. Ήταν ένα συναρπαστικό παιχνίδι».

Όλοι μπαίνουμε στον πειρασμό να υιοθετήσουμε την πρώτη επιλογή επειδή τα παιδιά λατρεύουν τους επαίνους και διψούν για την αποδοχή των γονιών τους. Καλύτερα όμως να επιλέξετε τη δεύτερη. «Υπενθυμίζοντας στο παιδί ότι είναι μέρος ενός συνόλου -σε αυτή την περίπτωση μιας ποδοσφαιρικής ομάδας- αποκτά την αίσθηση ότι συνυπάρχει δημιουργικά και σε σχέσεις εξάρτησης με τους άλλους ανθρώπους. Αυτό είναι στοιχείο-κλειδί για την ανάπτυξη μιας υγιούς συνείδησης», λέει η ψυχολόγος.

Γίνετε χαρούμενοι
Πριν αρχίσετε να ανησυχείτε για την ευτυχία του παιδιού σας, χρειάζεται πρώτα να αναζητήσετε τη δική σας. Τα παιδιά μπορούν να δουν πέρα από τα ψεύτικα χαμόγελα. Αν εκτιμάτε τον εαυτό σας, το παιδί σας θα το νιώσει και αυτό θα είναι ένα από τα πιο πολύτιμα μαθήματα ζωής. Η Μίμι Ντο μιλά για ένα δίλημμα που αντιμετώπισε κάποιο Σάββατο πρωί, όταν δεν μπορούσε να αποφασίσει αν θα πήγαινε στο μάθημα της γιόγκα (η «εγωιστική» επιλογή) ή αν θα έμενε στο σπίτι για να περάσει λίγο ποιοτικό χρόνο παρέα με τα παιδιά της (η επιλογή της «καλής μητέρας»).

Τελικά, αποφάσισε η μικρή της κόρη για εκείνη: «Μου είπε να πάω επειδή μετά το μάθημα της γιόγκα είμαι καλύτερος άνθρωπος και πιο καλή παρέα», θυμάται η Ντο. Όταν είστε χαρούμενοι και χαλαροί, αντανακλάτε θετική ενέργεια. Είναι μεταδοτική. Μην προσποιείστε ότι είστε οι τέλειοι γονείς, απλώς να είστε χαρούμενοι. Τόσο απλά.

Βρείτε την ψυχή σας
Δεν χρειάζεστε την επίσημη θρησκεία για να έρθετε σε επαφή με την ψυχή σας. «Λαμβάνω συνεχώς γράμματα από γονείς που λένε ότι έχουν ανάγκη και πραγματικά διψάνε να μεγαλώσουν τα παιδιά τους σε ένα πνευματικό σπίτι, αλλά δεν ξέρουν πώς να το κάνουν, επειδή έχουν απομακρυνθεί από την οργανωμένη θρησκεία», εξηγεί η Ντο. «Ωστόσο, η πνευματικότητα έρχεται από μέσα μας. Είναι το να έρθουμε σε επαφή με την εσώτερη αίσθηση του θαυμασμού και της χαράς και με το τι σημαίνει να είμαστε σε επαφή με τους άλλους ανθρώπους».

Κάνετε τα πιστεύω σας πράξεις
«Τα παιδιά είναι άγρυπνοι φρουροί της ηθικής των μεγάλων –ή της έλλειψής της», επισημαίνει ο καθηγητής Ρόμπερτ Κόουλς. «Ένα παιδί θα ψάξει για ενδείξεις σχετικά με το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται και σίγουρα θα βρει πολλές από τον τρόπο με τον οποίο εμείς οι γονείς ζούμε τη ζωή μας». Με άλλα λόγια, μη μένετε στα λόγια. Κάνετε τα πιστεύω σας πράξη.

Ποτέ δεν είναι αργά για να ξεκινήσετε...
Τα μικρά παιδιά είναι πνευματικά από τη φύση τους. Δεν χρειάζεται να τους μάθετε να βιώνουν το θαυμασμό και τη χαρά. Επίσης, έχουν έναν φυσικό δεσμό με τους άλλους ανθρώπους και με το σύμπαν, αλλά η κουλτούρα μας τον καταστρέφει. Όταν γίνεστε γονείς, έχετε μια καλή ευκαιρία να επανεκτιμήσετε τις αξίες σας και να επανασυνδεθείτε με τον δικό σας πνευματικό εαυτό.

«Η εγκυμοσύνη είναι το σημείο εκκίνησης για τόσες πολλές μητέρες», λέει η Ντο. «Είναι η περίοδος κατά την οποία επανασυνδέονται με την πνευματικότητά τους. Τι θα μπορούσε να είναι πιο πνευματικό από μια νέα ζωή που μεγαλώνει μέσα μας;»

Το κλειδί είναι να διατηρήσουμε αυτό το συναίσθημα σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της ανατροφής του παιδιού. «Πολύ συχνά η φυσική πνευματικότητα των παιδιών συνθλίβεται από καλοπροαίρετους γονείς που ενδιαφέρονται να δουν αποτελέσματα και από ένα ανταγωνιστικό σχολικό σύστημα», προειδοποιεί η Ντο. «Ό,τι κι αν συμβεί, όμως, μην αφήσετε την αίσθηση θαυμασμού του παιδιού σας να μαραθεί και να σβήσει».

...και ποτέ δεν είναι αργά
Όλοι οι γονείς τα θαλασσώνουν μερικές φορές, μην ανησυχείτε. Μάθετε να λέτε συγγνώμη και να προχωράτε. Είναι πάντα χρήσιμη μια δεύτερη ευκαιρία τόσο για τον εαυτό σας όσο και για τα παιδιά. Με αυτό τον τρόπο τους δείχνετε και πώς να αντιμετωπίζουν τα δικά τους λάθη.

Ηθική νοημοσύνη για μια πιο έξυπνη κοινωνία
Το χτίσιμο της ηθικής νοημοσύνης δεν είναι βοηθητικό μόνο για το παιδί, αλλά και για όλη την κοινωνία. Με άλλα λόγια, η ηθική εξυπνάδα είναι το αντίδοτο στη μιζέρια και στην απώλεια της ελπίδας. Ένα ηθικά εκπαιδευμένο άτομο μπορεί να κυριαρχήσει στον άκρατο αυθορμητισμό του, να πολεμήσει τη βία και την κατάθλιψη. Είναι αντίδοτο στη βίαιη συμπεριφορά και μπορεί να δώσει υπόσταση σε μια άδεια ζωή.

Η ηθική νοημοσύνη είναι ίσως η πιο ανθρωποκεντρική απ’ όλες και σίγουρα εκείνη που μπορεί να συμβάλλει στο χτίσιμο μιας πιο δίκαιης και ευτυχισμένης κοινωνίας.
 Μαρία Κάπλα

Σάββατο 6 Ιανουαρίου 2018

Κάλαντα Θεοφανείων

ΣΗΜΕΡΑ ΤΑ ΦΩΤΑ....κάλαντα Θεοφανείων
Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί
και χαρές μεγάλες και αγιασμοί.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό,
κάθεται η Κυρά μας η Παναγιά.
Όργανo βαστάει, κερί κρατεί
και τον Αϊ-Γιάννη παρακαλεί.
Άϊ-Γιάννη αφέντη και βαπτιστή
βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί.
Ν' ανεβώ επάνω στον ουρανό
να μαζέψω ρόδα και λίβανο.
Καλημέρα, καλημέρα,
Καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά.